سلامت روانی
به عقیده باباپور و همکاران (۱۳۸۲) یکی از مفاهیم ضروری و همواره مورد بحث دنیای پیچیده انسان که قدمتی به بلندی هستی وی دارد، مفهوم سلامت است. سلامت روان پدیدهای است که از دیرباز مورد توجه روانشناسان و پزشکان بوده است و متاثر از مجموعهای از عوامل جسمی- اجتماعی و شناختی میباشد (صادقی موحد و همکاران، ۱۳۸۷). دستیابی به جامعه سالم در گرو سلامت خانواده و خانوادهی سالم در گرو برخورداری از افراد آن از سلامت روانی و داشتن ارتباط مطلوب با یکدیگر است (موسوی، مرادی و مهدوی، ۱۳۸۴).
مفهوم سلامت روان
شاید بتوان گفت که یکی از بهترین موقعیت هایی که میتوان از سازگاری سخن گفت زمانی باشد که از سلامت و بهداشت روانی رابطه ی تنگاتنگ و نزدیکی با سازگاری دارد. اساسا هر جا که بشود از سازگاری مطلوب و آرمانی سخن گفت، همانجا باید سراغ سلامت روان را گرفت. در گذشتههای دور بیماران روانی را از آن رو که رفتاری متفاوت از سایر مردم داشتند به طرق مختلف طرد میکردند. این افراد از آن رو مطرود و مجنونم و مغلول بودند که در ارتباط با دیگران روش سازگارانهای نداشتند و رفتار نامعقول و نامقبول اجتماعی از خود بروز میدادند. با این روند شدید برخورد، بیماران روانی به عنوان افراد ناسازگار تلقی میشدند (اسلامی نسب، ۱۳۸۳).
عبارت سلامت روان به صورت های مختلفی ارائه میشود (یانگ، ۲۰۱۰). پیلگرام[۱] (۲۰۰۹) در کتاب مفاهیم کلیدی در سلامت روان تعاریف سلامت روان به سه گروه تقسیم میکند: در گروه اول سلامت روانی را به عنوان یک حالت مثبت از احساس بهزیستی روانی، در گروه دوم به عنوان بخشی از خدمات روانی و در گروه سوم، به عنوان عدم مشکلات روانی در نظر میگیرد. مطابق با گروه اول، سلامت روان به عنوان توانایی مشارکت در ارتباط با مردم دیگر، به طور منطقی و مولد عمل کردن ( با درنظر گرفتن محدودیت های سنی، سلامت فیزیکی یا تواناییها)، لذت بردن از فرصتهای معمول برای شاد زیستن، مراقبت از دیگران، مطابقت با الزامات اجتماعی و قانونی و داشتن یک سری مهارتهای اجتماعی معقول و حل مساله و… با در نظر گرفتن این تعریف، یکی از الزامات سلامت روان، خودآگاهی است. مطابق با گروه دوم، سلامت روان در بطن خدمات سلامت روانی شرح داده میشود؛ بدین معنی که کلینیکها یا مراکز سلامت روان، تسهیلاتی را برای بهبود سلامت روان فراهم میکنند. مطابق با گروه سوم، سلامت روان به عنوان نقطه مقابل بیماریهای روانی (شیزوفرنی، اختلالات دوقطبی و…) تعریف میشود.
ملاک های سلامت روان
ونتیز (۱۹۹۵) سلامت روان را وابسته به هفت ملاک میداند که عبارتند از:
- رفتار اجتماعی مناسب
- رهایی از نگرانی و گناه
- فقدان بیماری روانی
- شایستگی فردی و خودمهار گری
- خویشتن پذیری و خودشکوفایی
- توحید یافتگی و سازماندهی شخصیت
- گشاده نگری و انعطاف پذیری
فهرست مطالب ادبیات و پیشینه نظری سلامت روانی
مفهوم سلامت روان
تعریف سلامت روان
ملاک های سلامت روان
رویکرد های مختلف سلامت روان
مکتب زیست گرایی
مکتب رفتارگرایی
مکتب انسان گرایی
مکتب روان تحلیلی
مکتب شناختی
مکتب هستی گرایی
پیشینه خارجی و داخلی در خصوص سلامت روان