تبعیض جنسی به درک و رفتار متفاوت با گروههای جنسیتی اطلاق میشود. هدف تبعیض جنسیتی عمدتا زنان هستند و آنها بیشترین آسیب را از تجربه های تبعیض آمیز میبینند. منبع تبعیض جنسیتی به عنوان یک رویداد شایع می تواند دامنهای گسترده از خانواده فرد تا افراد غریبه داشته باشد.
برندت (۲۰۱۱) با مطالعه طولی در ۵۷ کشور به این نتیجه دست یافت که هر چقدر تبعیض جنسیتی، که تک تک افراد در جامعه اعمال میکنند، بیشتر باشد، نابرابری جنسیتی در سلسله مراتب جامعه (مانند احراز شغلهای مدیریتی و حرفه ای حضور در پارلمان کشور و میزان درآمد) بیشتر دیده میشود.
گفته می شود در میزان تبعیض جنسیتی ادراک شده عواملی مانند آگاهی از تبعیض جنسیتی و حساسیت نسبت به این نوع تبعیض نقش دارند. به عبارت دیگر، چنین عواملی میتوانند در گزارش زنان از میزان تجربه تبعیض جسنیتی تاثیرگذار باشند.
بر اساس مطالعه استنگر و همکاران زنان ممکن است رخداد تبعیض جنسیتی را در محیط اطراف خود بیشتر یا کمتر از واقعیت ادراک کنند و این می تواند ناشی از تفاوتهای فردی در حساسیت زنان نسبت به تبعیض جنسیتی باشد.
پژوهشگران با بررسی انواع رویدادهای تبعیض آمیز جنسیتی گزارش شده توسط زنان، آنها را در سه حوزه دسته بندی کرده اند:
-
-
اظهارات تبعیض آمیز و پیش داوری مرتبط با تصورات قالبی نقش های جنسیتی سنتی
-
رفتار غیرمنصفانه و تحقیر آمیز
-
توجه جنسی ناخواسته و ناخوشایند یا ابرازنگری جنسی.
-
گرچه زنان تمام این اشکال تبعیض جنسیتی را بیش تر از مردان تجربه می کنند، ولی بزرگترین تفاوت در تجربه ابزارنگری جنسی است که درباره مرادان اگر هم وجود داشته باشد، به ندرت اتفاق می افتد.
تبعیض جنسیتی صرفا خصومت علیه زنان را شامل نمی شود، بلکه می تواند در ظاهر عطوفت آمیز باشد. گلیک و همکاران با مطرح کردن مفهوم نگرش دوسوگرایانه، بین تبعیض جنسیتی خصمانه و تبعیض جنسیتی عطوفت آمیز تمایز قائل شدند.
تبعیض جنسیتی خصمانه شامل یک دید منفی و خصومت آمیز نسبت به زنان، به عنوان تهدیدی برای جایگاه مردان است و تبعیض جنسیتی عطوفت آمیز معرف باورهای مربوط به تمایز مثبت درباره صفات ظریفتر زنان است به طوری که زن را موجودی لطیف و پاک توصیف میکند که برای تکامل مرد لازم است.
در حقیقت تبعیض جنسیتی عطوفت آمیز به معنای تصور وجود تفاوتهای جنسیتی قالبی است که حتی برخی به ظاهر به نفع زنان به نظر می رسد، ولی این شکل از تبعیض می تواند با اظهار اینکه صفات زنان آنها را مناسب نقشهایی می کند که فرودست مردان هستند، باعث نگه داشتن زنان در نقشهای زیردست شود.
پرسشنامه رویدادهای تبعیض آمیز جنسیتی (کلونوف و لندرین، ۱۹۹۵) یک پرسشنامه خودسنجی و دربرگیرنده ۲۰ ماده است که در مقیاس لیکرت ۶ درجه ای (۱= رویداد هرگز اتفاق نیفتاده است، ۶=رویداد تقریبا همیشه اتفاق افتاده است) پاسخ داده میشود. هر ماده در پرسشنامه رویدادهای تبعیض آمیز جنسیتی(SSE) دوبار پاسخ داده میشود، یکبار برای ارزیابی میزان رویدادهای تبعیض آمیز جنسیتی در طی زندگی، و یکبار برای ارزیابی میزان این رویدادها در سال گذشته. این دو نوع داده به عنوان مقیاس از این پرسشنامه به صورت مجزا در نظر گرفته شدهاند.
بر اساس تحلیل عاملی که بر روی پرسشنامه های تکمیل شده توسط ۱۵۰ دانشجوی دختر دانشگاه زنجان انجام شد، سوالات این پرسشنامه، فراوانی رویدادهای تبعیض آمیز جنسیتی تجربه شده توسط زنان را در ۴ حیطه تحقیر تبعیض آمیز جنسی، تبعیض جنسیتی در روابط دور، تبعیض جنسیتی در روابط نزدیک و پیامدهای آن و تبعیض جنسیتی در محیط کار ارزیابی می کنند.
از مزایای این پرسشنامه این است که:
-
اولا بخش ها و افراد مختلفی از اجتماع را که زنان به صورت روزمره با آنها در ارتباط هستند(مانند خانواده، مدرسه، دانشگاه، محل کار، کارکنان مشاغل خدماتی، غریبه ها و …) در نظر گرفته و از تبعیض جنسیتی از جانب آنها سوال می کند.
-
ثانیا موقعیتها و شرایطی را مطرح می کند که نوعی تبعیض جنسیتی را در بردارند (عدم احترام، شوخی های تبعیض آمیز، مزاحمت جنسی و …).
-
علاوه بر این نگاهی نیز به واکنشهای رفتاری و هیجانی ناشی از مواجه شدن با تبعیض جنسیتی(مانند شکایت از عامل تبعیض، جر و بحث، خشم و …) دارد.
نمونههایی از سوالات پرسشنامه:
۱- اگر با شما به عنوان یک زن بصورت تبعیض آمیز و غیرمنصفانه رفتار نمیشد، چقدر زندگیتان با حالا متفاوت بود؟
۲- چند بار از مردم شوخی های تبعیض آمیز یا تحقیرآمیز (از نظر جنسی) شنیده اید؟