پنج شنبه , ۹ فروردین ۱۴۰۳

پرسشنامه سنجش نگرش به حجاب

پوشش و حجاب همواره یکی از مسائل اساسی انسان است که چه برای زنان و چه برای مردان در سطح جامعه مطرح می گردد. حضور اجتماعی افراد باعث می شود موضوع حجاب به صورت مسئله ای ویژه با وسعت و گستردگی خاص بر مدیران و مسئولان جامعه حاکم شود، به طوری که می توان این موضوع را یکی از حساس ترین مسائلی دانست که جامعه فعلی ما اکنون با آن مواجه است. پدیده حجاب و پوشش از سه منظر دینی، هویتی و سیاسی قابل بررسی است؛ چرا که از یک سو این موضوع در دستور اکید و صری دین اسلام است و از سوی دیگر نماد فرهنگ و هویت ایرانی می باشد و به همین خاطر است که همواره ظرفیت سیاسی شده را داشته است(محبوبی منش، ۹۳:۱۳۸۶).

در واقع، تحقیق و تفحص در کتب فقهای مسلمان(اعم از شیعه و سنی) ما را به این حقیقت رهنمون می سازد که حجاب به عنوان یک تکلیف شرعی و حکم الهی جایگاهی خاص و ویژه در شرع مقدس اسلام دارد؛ به گونه ای که اصل این حکم از ضروریات دین بوده و اختلاف تنها در جزئیات مسئله می باشد(غروی نائینی، ۱۱۹:۱۳۸۶). قرآن مجید توصیه صریحی به حجاب زنان دارد. مفاد آیات ۳۰ و ۳۱ سوره نور که از آیات اصلی مربوط به تکلیف پوشش است، در واقع مربوط به وظایف زن و مرد در معاشرت با یکدیگر است(محبوبی منش، ۹۵:۱۳۸۶). تاکید اسلام، قرآن و کتب فقهی بر حجاب، توجیه کننده ارزش و کرامت زن و اهمیت حفظ حیا و عفاف است و مشروعیت بخش این هنجار است که زنان در ارتباطات میان فردی باید حجاب را رعایت کنند(همان: ۹۷-۹۸).

موضوع پوشش زنان یا به تعبیر مصطلح “حجاب” که در همه جوامع بشری ریشه دارد، از دستورالعملهای اصلی دین اسلام می باشد و لزوم آن نه تنها در میان همه مذاهب اسلامی؛ بلکه در میان همه ادیان الهی مورد اتفاق می باشد و این حکم به دلیل  بیان آن در قرآن کریم ابدی و دائمی است(۲).

قرآن کریم تمایل به پوشیده شدن را از امور فطری و درونی انسان می داند که از آغاز خلقت آدم و حوا در نهاد انسان به ودیعه گذاشته شده است. خداوند در قرآن به پیامبر اسلام(ص) خطاب می کند که به مردان و زنان با ایمان فرمان دهد تا برای پاسداشت پاکی ها و فضایل و رسیدن به کمال، نگاه های خویش را از نامحرم فرو کاهند و دامان خویش را بپوشانند و به زنان با ایمان فرمان دهد که اندام ها و زینت هایشان را در برابر نامحرمان آشکار نسازند و خود را با مقنعه و چادرهایشان بپوشانند تا از آزارها و مزاحمت های هوس رانان در امان بمانند(۳).

از آن جایی که رعایت حجاب از نحوه نگرش افراد ناشی می شود، لذا شناخت نگرش دانشجویان نسبت به پوشش اسلامی و عوامل مرتبط ، در شکل گیری ان ضروری می باشد. از جمله عوامل مرتبط با نگرش افراد، چگونگی اجتماعی شدن و روند جامعه پذیر شدن آن ها است.

در میان عوامل جامعه پذیری، نوع خانواده و تجربه ای که فرد درخانواده کسب می کند و نیز گروه هم سالان نقش بسیار مهمی را ایفاء می کنند، لذا سه عامل سرمایه فرهنگی خانواده، نحوه فرزند پروری و نوع تجربه گذشته شخص درباره حجاب با نگرش او نسبت به حجاب از اهمیت خاصی برخوردار است.

همچنین اهمیت هنجاری، فرهنگی و ارزشی حجاب اسلامی در کشور ایران تا اندازه ای است که پس از انقلاب اسلامی، رعایت کامل حجاب اسلامی برای زنان الزامی و بی حجابی و بدحجابی جرم و مستوجب مجازات شلاق دانسته اند. در  سال ۱۳۷۵، با تصویب قانون تعزیرات، این مجازات به حبس یا جریمه نقدی تغییر کرد(وحدتی، ۱۷۵:۱۳۸۵). با توجه به اهمیت دینی، هویتی و سیاسی مسئله حجاب در جامعه ایران، بررسی “چگونگی اعتقاد به حجاب” و “نگرش های مربوط به آن” ضروری به نظر می رسد. به خصوص که جامعه ایران با تغییر ارزشی و فرهنگی در مورد حجاب و پوشش مواجه است و بسیاری از کارشناسان و متخصصان معتقدند عوامل متعدد درونی و بیرونی بر این جریان تاثیر داشته اند. بررسی این موضوع مهم است تا به شناخت از افکار عمومی مردم و تغییر و دگرگونی در باورها به رازش ها و هنجارهای آنها دست یافت. پس واضح است که هر گونه بررسی و تحلیل نگرش های مربوط به حجاب برای مسئولین، برنامه ریزان و متخصصان علوم اجتماعی باید از اهمیت خاصی برخوردار باشد. زیرا بدین وسیله می توان به شناخت نسبی از فرهنگ پوشش و ارزش ها و باورهای جامعه دست یافت، نیازهای جامعه را شناسایی کرد و تدابیر، سیاستها و برنامه ریزی مناسب را برای دست یافتن به اهداف و اولویتهای ارزشی و فرهنگی جامعه اتخاذ نمود.

نتایج تحقیق با هدف بررسی دیدگاه مراجعه کنندگان زن در موردحجاب برتر به مراکز بهداشتی درمانی مشخص کرد که اکثریت افراد مورد مطالعه درباره ضرورت رعایت حجاب نظر مثبتی دارند(۵).

پرسشنامه نگرش به حجاب با ۲۵ سوال به منظور ارزیابی نگرش افراد به حجاب جنبه های مختلف نگرش به حجاب (پیامدهای اجتماعی، پیامدهای فردی، احکام شرعی) را می سنجد. طیف پاسخگویی پرسشنامه نگرش به حجاب از نوع لیکرت ۱ تا ۵ است که  امتیاز مربوط به هر گزینه از کاملا موافق تا کاملا مخالف نمره گذاری شده است.

تعدادی از نمونه سوالات پرسشنامه نگرش به حجاب:

۱-رعایت حجاب باعث سرافرازی خانواده فرد می شود.

۲-طرز پوشش هر فرد بیانگر شخصیت و فرهنگ خانوادگی اوست.

۳-رعایت حجاب نقش چشمگیری را در ازدواج موفق دارد.

مطلب پیشنهادی

قوی بودن در برابر چالش‌ها: بررسی کلیات سرسختی در روانشناسی

سرسختی نشانه استقامت و تعهد  سرسختی یکی از مفاهیم مهم در روانشناسی است که به …