آیا ویژگیهای یک آزمون خوب را میدانید؟
با مطالعه این مقاله از آزمودنی، آزمونهای خوب را تشخیص دهیم.
ویژگیهای اصلی
۱٫ پایایی
۲٫ روایی
۳٫ حساسیت یا ظرافت تشخیص
اعتبار یا پایایی
منظور از اعتبار این است که اگر یک آزمون دو بار در مورد یک آزمودنی به کار رود، نتایج تقریبا یکسانی بهدست میآید. اعتبار یک آزمون عبارت از ثبات و پایایی نتایج آن در اجرای متعدد است.
شیوه های اندازهگیری اعتبار آزمون:
الف) اجرای مجدد یک آزمون
ب) اجرای دو فرم موازی
ج) روش دو نیمه کردن
د) روش کورد- ریچاردسون
به اختصار هر کدام از روش های فوق را مرور میکنیم.
الف) اجرای مجدد یک آزمون: آزمونی را در مورد یک گروه از کودکان اجرا میکنیم و مثلا پس از یک هفته همان آزمون را با همان شرایط، در مورد همان گروه تکرار میکنیم و نتایج را با هم مقایسه میکنیم. در صورت همبستگی مثبت قابل ملاحظه، آزمون دارای اعتبار است.
*میزان همبستگی نتایج دو آزمون را، با استفاده از روشهای آماری محاسبه میکنند و عدد به دست آمده را ضریب همبستگی یا ضریب اعتبار مینامند.
ب) اجرای دو فرم موازی: زمانی دو آزمون را موازی میگویند که از نظر درجه دشواری، قدرت تشخیص، محتوای درونی مانند هم باشند و از نظر شکل ظاهری متفاوت باشند.
اگر از یک آزمون دو فرم موازی در دست باشد، میتوان آنها را پشت سر هم یا به فاصله زمانی چند روز اجرا کرد و ضریب همبستگی آنها را به دست آورد که اعتبار آزمون خواهد بود.
ج) روش دو نیمه کردن: بعضی از آزمونها فاقد دو فرم موازی میباشند و گاهی اجرای دو فرم موازی دشواریهایی از نظر پیدا کردن مکان یا داشتن زمان ایجاد میکند. در این مواقع برای تعیین اعتبار یک آزمون از روش دو نیمه کردن (روش فرد- زوج) استفاده میکنند.
د) روش کورد- ریچاردسون:
- آزمون تنها یکبار اجرا میشود و میزان همبستگی درونی یا تجانس سوالها بررسی میشود.
- ضریب همبستگی به دست آمده با این روش، بین صفر و یک متغیر خواهد بود.
- هر اندازه این ضریب به یک نزدیکتر باشد، تجانس سوالهای آزمون بیشتر خواهد بود.
روایی
روایی، یعنی اینکه آزمون همان چیزی را اندازه بگیرد که برای اندازهگیری آن ساخته شده است.
تفکیک انواع روایی کار سادهای نیست، زیرا زمینهی کاربردی آنها به طور دقیق تعریف نشده است.
انواع روایی | |
تعریف: روایی ظاهری یا صوری، یعنی سوالهای آزمون از نظر ظاهر در ارتباط با موضوع مورد نظر باشد.
مثال: اگر آزمون استخدام ماشیننویس است، سوالها مربوط به تعداد کلمات در یک سطر باشد نه مربوط به درختانی که میتوان در یک زمین کاشت. عیب: روایی ظاهری به قضاوت سازنده آزمون بستگی دارد و چندان مورد اعتماد نیست. حسن: آزمودنیها با رغبت به آزمون پاسخ میدهند. امتحان کنندگان نباید، اثر روایی ظاهری را بر پاسخگویی آزمایش شوندگان نادیده بگیرند.
|
روایی ظاهری |
تعریف: آزمون باید ارتباط کاملی با کل زمینه مورد نظر داشته باشد.
مثال: اگر آزمون برای اندازهگیری معلومات زبان انگلیسی کلاس اول راهنمایی است، سوالهای آن باید نمونه دقیقی از مطالب همان کتاب باشد. طراح سوالها باید، همه هدفها و محتوا را مورد ارزشیابی قرار دهد و از جدول طرح امتحان بهره گیرد. |
روایی محتوا |
تعریف: بین نتایج حاصل از اجرای آزمون و نتایجی که بعدا به دست میآید، همبستگی باشد.
مثال: اگربین نمرات کنکور و نمرات دانشگاهی همبستگی بالایی باشد، سوالات کنکور روایی پیشبینی دارند. به دلیل روایی پیشبینی است که، استفاده از آزمونها ترویج یافته است. |
روایی پیشبینی |
تعریف: برای تعیین روایی همزمان، نتایج آزمونها را با نتایجی که همزمان با اجرای آنها یا به فاصله کمی پس از اجرای آنها به دست میآید، مقایسه میکنند.
مثال: یک آزمون هوش ساخته و آن را بر روی گروهی از دانشآموزان اجرا کنیم، سپس یک آزمون شناخته شده هوش را بر روی آنها اجرا کنیم و دو سری نمره را مقایسه نماییم. |
روایی همزمانی |
تعریف: یعنی تطابق نتایج یک آزمون با پیشبینی هایی که توسط یک نظریه یا سایر واقعیات شناخته شده، به عمل آمده است.
مثال: اگر ما به یک عده از نظر سازگاری نمره دهیم و بعد یک آزمون هوش اجرا کنیم و آن دو تطابق بالایی داشته باشند، آزمون دارای روایی سازه است. |
روایی سازه |
*از روایی سازه، با عنوان روایی مفهومی نیز نامبرده میشود.
*برای تعیین روایی، نتایج حاصل از اجرای یک آزمون را با معیارهایی مقایسه میکنیم. این معیارها به دو صورت عینی و ذهنی میباشند.
حساسیت یا ظرافت تشخیص
حساسیت، یعنی یک آزمون بتواند تفاوتهای افراد را به خوبی نشان دهد.
هر اندازه یک آزمون بتواند رفتارهای آزمودنی را به درجات بیشتر تقسیمبندی کند، حساسیت آن به همان اندازه بیشتر خواهد بود. حساسیت یک آزمون، به ساختمان خود آن بستگی دارد، زیرا قدرت تشخیص سوالها متفاوت است.
ویژگیهای فرعی یک آزمون
توضیحات | ویژگیهای فرعی
|
زمانی امکانپذیر است که آزمون یک دستور العمل روشن، کلید تصحیح، شیوه نمره گذاری دقیق و معیار مقایسه (نورم یا هنجار) داشته باشد. |
سهولت اجرا
|
زمانی امکانپذیر است که نمرهگذاری کاملا عینی باشد، یعنی اگر دو مصحح ورقه را تصحیح کنند، به یک نتیجه دست یابندکه این امر زمانی امکانپذیر است که به قضاوت تصحیح کننده نیازی نباشد. | سهولت نمرهگذاری
|
محدودیت زمانی و اقتصادی اجازه نمیدهد که ما بتوانیم، هر آزمونی را با نوع صرف وقت و هزینه به کار ببریم. | صرفهجویی در زمان و هزینه |
یعنی باید به گونهای باشد که آزمودنی با علاقه به آنها پاسخ دهد.
مثلا: در آزمودنی خردسال آزمون را به صورت بازی ارائه داد و با گفتن آفرین رغبت او را برانگیخت. هرگز نباید آزمونهای کودکان را برای بزرگسالان به کار برد، زیرا احساس میکنند؛ آنها را دست کم گرفتهاید. برای ایجاد رغبت در بزرگسالان میتوان گفت، کمتر کسی است که بتواند در پایان وقت داده شده به تمامی سوالها پاسخ دهد اما شما تلاش کنید به تعداد زیادی از سوالات پاسخ دهید. |
ایجاد رغبت و انگیزه در آزمودنی |
آزمونهای زیر ممکن است به پیشبرد بهتر پژوهش شما کمک کند:
دانلود آزمون حافظه بصری کیم کاراد
دانلود پرسشنامه هوش های چند گانه گاردنر
دانلود آزمون حافظه وکسلر ( فرم الف )
دانلود آزمون سطوح کارآیی یا خط زنی تولوز – پیرون
دانلود آزمون هوش هیجانی شرینگ
دانلود آزمون انیاگرام چیست