آزمودنی مرجع آکادمی یادگیری و پژوهش
سرمایه روانشناختی و ارتباط آن با امید و تاب آوری
نیازهای زندگی امروز، تغییرات سریع اجتماعی- فرهنگی، تغییر ساختار خانواده، شبکه گسترده و پیچیده ارتباطات انسانی، گستردگی و هجوم منابع اطلاعاتی، انسانها را با چالش ها، استرس ها و فشارهای متعددی روبرو نموده است که مقابله ی مؤثر با آنها نیازمند توانمندی های روانی – اجتماعی است.
فقدان مهارت ها و توانایی های عاطفی، روانی و اجتماعی، افراد را در مواجهه با مسائل و مشکلات، آسیب پذیر نموده و آنها را در معرض انواع اختلالات روانی، اجتماعی و رفتاری قرار می دهد. این واقعیات باعث شده که صاحب نظران و متخصصان حیطه بهداشت روانی در جهان تمام کوشش و توجه خود را حول محور برنامه های پیشگیری متمرکز سازند.
یکی از راههای پیشگیری از بروز مشکلات روانی و رفتاری، ارتقاء سرمایه روان شناختی افراد است. یکی از مفاهیم مهم روانشناسی مثبت نگر که در سال های اخیر در حوزه های رفتار سازمانی، روابط بین فردی، سلامت و نیز مطالعات آموزشی دانشگاهی شده است، مفهوم سرمایه روان شناختی است.
سرمایه روان شناختی یک حالت روان شناختی مثبت و رویکرد واقع گرا و انعطاف پذیر نسبت به زندگی است که از چهار سازه امید، خوش بینی، تاب آوری و خودکارآمدی تشکیل می شود. در پژوهش های پیشین هریک از چهار حیطه تشکیل دهنده سازه سرمایه روانشناختی به صورت مجزا مورد بررسی قرار می گرفتند، اما مطالعات مربوط به سرمایه روانشناختی این سازه ها را در ارتباط با یکدیگر می بیند و مشترکات این متغیرها را در نظر می گیرد.
به عبارت دیگر سرمایه روان شناختی، یک سازه مرتبه بالاتر در نظر گرفته می شود، به این معنی که این چهار متغیر باهم ترکیب می شوند و یک کل هم افزایی را می سازند و انتظار می رود که کل سازه نسبت به تک تک متغیرهای تشکیل دهنده آن تأثیر بیشتری بر عملکرد داشته باشد. در واقع، اصطلاح سرمایه روانشناختی به مفهوم اینکه چه کسی هستید (خود واقعی) و چه کسی می خواهید بشوید (خود ممکن)، اشاره دارد و چیزی ورای سرمایه انسانی (چه چیزی می دانم) و سرمایه اجتماعی (چه کسانی را می شناسم) است (لوتانز، جوزف و آولیو، ۲۰۰۷).
این مؤلفه ها در یک فرایند تعاملی و ارزشیابانه، به زندگی فرد معنا بخشیده، تلاش فرد برای تغییر موقعیت های فشارزا را تداوم می دهد و او را برای ورود به صحنه عمل آماده نموده، مقاومت و سرسختی وی در تحقق اهداف را تضمین می کند. به سخن دیگر سرمایه روان شناختی افراد را به چالش می کشاند تا در جستجوی این سؤال برآیند که چه کسی هستند و در نتیجه به خود آگاهی بهتر که لازمه دستیابی به هدف ها و موفقیت است، دست یابند (لوتانز، ۲۰۰۶).
ارتباط امید، خودکارآمدی و تاب آوری با سرمایه روانشناختی
هریک از زیر سازه های سرمایه روان شناختی همواره دارای این پنج معیار می باشند: ۱٫ ظرفیت روانشناختی مثبت، ۲. مبتنی بر نظریه و تحقیق، ۳. وابسته به حالت و دارای قابلیت رشد و توسعه ۴. دارای مقیاس اندازه گیری معتبر، ۵. مرتبط با عملکرد فرد می باشند (لوتانز، جوزف و آولیو، ۲۰۰۷). در این میان، امید، یک حالت انگیزش مثبت با در نظر گرفتن اهداف روشن برای زندگی است. در امید، از یک سو انگیزه خواستن به اراده برای حرکت به سوی اهداف و از طرف دیگر بررسی راه های مناسب برای حصول اهداف نهفته است.
بر اساس تحقیقات و تئوری سازی های بندورا (۱۹۷۷)، خود کار آمدی (اطمینان) به عنوان اعتقاد راسخ یک فرد درباره توانایی هایش در بسیج منابع شناختی و مسیرهای موردنیاز برای اجرای موفقیت آمیز یک وظیفه خاص در یک حوزه معین تعریف می شود. از سویی مارتین سلیگمن، پدر جنبش روانشناسی مثبت گرا در تعریف خوش بینی بیان می کند، خوش بینی یک سبک تبیینی است که فرد حوادث مثبت را به علل مشخص، دائمی و فراگیر و حوادث منفی را به عوامل خارجی، موقتی و شرایط خاص نسبت می دهد (سلیگمن، ۱۹۹۸). بر اساس این تعریف، افراد خوش بین علل رویدادهای مطلوب را در قدرت و کنترل خود می دانند که این می تواند او را در اداره موقعیت های مختلف در تمام حوزه های زندگی یاری کند و به طور مثبت به جنبه های خوب زندگی، نه تنها در گذشته و حال بلکه در آینده نیز توجه داشته باشد.
به اعتقاد کارور و شبیر (۲۰۰۲) خوش بینی سرشتی گرایشی در فرداست که بر اساس آن فرد انتظار دارد بهترین نتایج برای او در آینده رقم بخورد و این پیامدها به عنوان عوامل ثابت، کلی و درونی در نظر گرفته می شوند. گارمزی” و ماستن (۱۹۹۱) تاب آوری را توانایی سازگاری مثبت در واکنش به شرایط ناگوار میدانستند، اما در سرمایه روانشناختی تنها به معنی توانایی باز گشت به شرایط پیش از رویداد ناگوار و شکست ها نیست، بلکه رویدادهای مثبت را نیز در برمی گیرد.
در واقع تاب آوری صرفا مقاومت منفعل در برابر آسیب ها یا شرایط تهدید کننده نیست. بلکه فرد تاب آور، مشارکت فعال و سازنده در محیط پیرامون خود دارد. تاب آوری در سرمایه روان شناختی، حوادث ناگوار و موانع را هم به عنوان یک عامل تهدید کننده و هم به عنوان یک فرصت چالش برانگیز برای رشد و موفقیتی فراتر از حالت عادی در نظر می گیرد(لوتانز، ۲۰۰۶).
برای سنجش سرمایه روانشناختی از پرسشنامه سرمایه روانشناختی لوتانز ۲۴ سوالی استفاده می شود. پرسشنامه سرمایه روانشناختی لوتانز ۲۴ سوالی در زمینه سرمایه روان شناختی تنها ابزاری که تاکنون در بیشتر تحقیقات مورد استفاده وسیعی قرار گرفته است. برای دانلود پرسشنامه سرمایه روانشناختی لوتانز اینجا را کلیک کنید.