سرمایه روانشناختی و چگونگی سنجش آن

یکی از مفاهیم کلیدی که به تازگی وارد ادبیات رفتار سازمانی کارآفرینانه شده است، موضوع سرمایه روانشناختی است (لوتانز و یوسف، ۲۰۰۷).

در گذشته رویکرد بسیاری از روانشناسان و پژوهشگران رفتار سازمانی بر بررسی نقاط ضعف کارکنان و آسیب شناسی رفتارهای آنان به منظور ارائه راهکارهای مناسب برای کاهش نقاط ضعف آنان متمرکز بود و به توانمندی ها و جنبه های مثبت رفتار کارکنان توجهی نمی‌شد، ولی با ظهور نهضت روانشناسی مثبت گرا در دهه ۱۹۹۰، این رویکرد به سوی مثبت گرایی و تاکید بر جنبه های مثبت رفتاری تغییر جهت داد و رویکردهای رفتار سازمانی مثبت گرا، سرمایه روانشناختی و رهبری مثبت گرا مطرح گردید.

سرمایه روانشناختی مانند سرمایه انسانی و سرمایه اجتماعی از سرمایه های ناملموس سازمانی است که بر خلاف سرمایه های ناملموس با هزینه های کمتر قابل مدیریت و رهبری می باشد و می تواند نتایج و دستاوردهای درخور توجهی را در پی داشته باشد(لوتانز و همکاران، ۲۰۰۷).

همچنین از نگاه لوتانز و همکاران(۲۰۰۸)، سرمایه روانشناختی می تواند به عنوان مزیت رقابتی از طریق سرمایه گذاری بر افراد مطرح شود. از نظر لوتانز و همکاران(۲۰۰۷)، سرمایه روانشناختی با تکیه بر مولفه های روانشناختی مثبت گرا، منجر به ارتقای ارزش سرمایه انسانی و اجتماعی در سازمان می شود. این مولفه ها در یک فرآیند تعاملی و با رویکرد ارزشیابی به زندگی فرد معنا می بخشد، تلاش فرد برای تغییر موقعیتهای فشارزا را تداوم می دهد و او را برای ورود به صحنه عمل آماده، مقاومت و سرسختی وی در تحقق اهداف را تضمین می کند(حضوری و همکاران، ۱۳۹۲).

سرمایه روانشناختی می تواند مانند سرمایه انسانی و اجتماعی مدیریت شود و بر خلاف سرمایه های سنتی و دارایی های مشهود با سرمایه گذاری بسیار اندکی تحقق می یابد(لوتانز و همکاران، ۲۰۰۷). با توجه به آموزش پذیر بودن سرمایه روانشناختی، می توان آن را در دوره های مختلف آموزشی در بین کارکنان سازمانهای مختلف لحاظ نمود و از منابع مادی و غیرمادی آن بهره مند شد(جافری، ۲۰۱۲).

سرمایه روانشناختی از متغیرهای روانشناختی مثبت گرایی تشکیل شده است که قابل اندازه گیری، توسعه و پرورش هستند و امکان اعمال مدیریت بر آنها وجود دارد(ریچاردسون و وایت، ۲۰۰۲). با مرور ادبیات موضوع سرمایه روانشناختی دیده می شود که در بیشتر مطالعات انجام شده چهار شاخص خودکارآمدی، امیدواریٍ مثبت اندیشی و تاب آوری برای سرمایه روانشناختی در نظر گرفته شده است (لوتانز و همکاران، ۲۰۰۷؛ لوتانز و آوی، ۲۰۱۱؛ جافری، ۲۰۱۲).

منظور از خودکارآمدی، باور افراد درباره توانایی‌شان برای انجام موفقیت آمیز یک رشته اعمال مورد نیاز برای کسب نتایج مطلوب است (مک کینزی و آیتکن، ۲۰۱۲).

امیدواری عبارت است از توانایی درک شده برای ارائه راه هایی به سمت اهداف خوشایند، همراه با انگیزه درک شده برای استفاده از آن مسیرها تا فرد به هدف مورد نظر برسد (اشنایدر، ۲۰۰۰). از طرفی افراد مثبت اندیش رویدادهای ناخوشایند را مربوط به عوامل خارجی (تقصیر من نیست)، ناپایدار (فقط در این زمان رخ داده است) و خاص (فقط در این واقعه) می‌دانند؛ در حالی که افراد بدبین از حوادث مشابه به عنوان داخلی، پایدار و جهانی تفسیر می کنند (پیترسون و همکاران، ۲۰۰۸). تاب آوری نیز به عنوان یک فرآیند یا نیرویی تعریف می شود که تحمل فرد در شرایط ناگوار و هنگام نگرانی را افزایش می دهد(ریچاردسون و وایت، ۲۰۰۲).

برای سنجش سرمایه روانشناختی از پرسشنامه سرمایه روانشناختی لوتانز استفاده می شود. از این پرسشنامه از مقادیر استاندار شده که به طور وسیعی برای ساختارهایی که امید، تاب آوری، خوش‌بینی و خودکارآمدی را می‌سنجند مورد استفاده قرار گرفته است و قابلیت اعتبار و پایایی این خرده مقیاس‌ها نیز اثبات شده است.  پرسشنامه سرمایه روانشناختی لوتانز شامل ۲۴ سوال است که هر خرده مقیاس شامل ۶ گویه است و آزمودنی به هر گونه در مقیاس ۶ درجه‌ای (کاملاً مخالفم تا کاملاً موافقم) لیکرت پاسخ می‌دهد.

منبع:

ضیاء، بابک؛ مبارکی، محمد حسن و سعیدیون، مژگان (۱۳۹۳). بررسی تاثیر سرمایه روانشناختی بر عملکرد سازمانی با تاکید بر نقش میانجی نوآوری در فناوری اطلاعات (مورد مطالعه: شعب بانک کشاورزی شهر تهران). مدیریت نوآوری، سال سوم، شماره ۴، ص. ۷۷-۱۰۰٫

 

می‌خواهم از  پرسشنامه سرمایه روانشناختی لوتانز استفاده کنم.